verhalen in het onderwijs Archieven

De laatste tijd heb ik de eer af en toe mee te mogen kijken als een leerkracht een les geeft waarin het vertellen een plek heeft. Dat zijn bijzondere momenten die mij inspireren en waar mooie lessen uit te trekken zijn waar iedereen verder door komt.

Vol verwachting luisteren 25 kleuters naar hun juf die vertelt dat ze op vakantie is geweest in Kwakaland. Fascinerend om zien hoe de kinderen mee gaan in het verhaal. Er zijn zelfs kinderen die óók op vakantie zijn geweest in Kwakaland en die daar echt grotten en torens hebben gezien. Een ander kind zit heftig duim zuigend te luisteren. Alle kinderen doen mee bij het samen een verhaal vertellen. De juf vraagt verduidelijking als een kind er niet helemaal uit komt en vraagt ook door naar het hoe, wat en waarom. Het wordt een spannend kikkerverhaal.

In een andere klas met oudere kinderen vertellen de kinderen ook een doorvertelverhaal. Daar komt het verhaal niet verder dan opsommende aanvullingen op de vorige spreker. Daardoor blijft het verhaal vlak en aan de oppervlakte. Er ontstaat geen verhaal dat boeit.

Wat hier had moeten gebeuren om het interessanter te maken, is graven.

Dit plaatje laat zien dat dieper graven interessantere zinnen oplevert. Zinnen waarin de zintuigen geprikkeld worden of waarin een emotie opgeroepen wordt raken het hart, blijven daardoor beter bij en leveren interessantere verhalen op.

Graven kan je uitstekend inzetten bij het vertellen van verhalen, maar ook bij het schrijven daarvan. Het stimuleert de woordenschat en daagt uit tot verdieping. Het brengt letterlijk een laag verder.

Dat is hard werken voor de leerkrachten, maar ook voor de leerlingen, maar wie had gezegd dat verhalen vertellen of schrijven makkelijk is?

Vertellen is op dit moment nog een ondergeschoven kindje in het onderwijs. Gelukkig komt er steeds meer aandacht voor vertellen in de klas. Ik zie dat er enorm veel potentie is, dus de toekomst stemt mij hoopvol.

Meer weten? www.roderuiter.nl

Wie weleens Pictionary heeft gespeeld weet dat je een tekening moet maken van een woord en dat de partner met wie je samenspeelt moet raden wat jij hebt getekend. Het gaat er niet alleen om dat je aardig kan tekenen, maar ook dat je in staat bent woorden om te zetten in een denkwijze die je partner kan volgen.

Ik vind het een vreselijk spel, vooral omdat ik vind dat ik niet kan tekenen. Ik heb niet geleerd om het leuk te vinden; om los te laten dat, wat ik in mijn hoofd aan beeld creëer, op een andere manier op het papier komt dan ik bedacht heb.

Tijdens een workshop van de Stichting Vertellen over verhalen in het onderwijs, luisteren de deelnemers naar het verhaal van de drie bokken kuifkop. De bokjes willen over de brug naar het gras dat aan de overkant groener en malser lijkt dan aan hun eigen kant. Onder de brug zit een monster die de bokjes tegenhoudt en op wil eten. De bokjes weten allemaal veilig aan de overkant te komen; het monster wordt vakkundig door de grootste bok om zeep geholpen. Na het verhaal moeten we met onze ogen dicht in gedachten het monster voorstellen. Het beeld komt hopla op mijn netvlies. De volgende opdracht is om een tekening te maken van het monster dat je net bedacht hebt. “Juhuf, ik kan niet tekenen.” Ik klap dicht bij zo’n opdracht, dus mijn tekening is een leeg vel. Gelukkig liggen er allemaal prachtige en heel verschillende monsters op de grond. Dat is erg leuk om te zien, want het verhaal is voor iedereen gelijk, maar de beelden zijn voor iedereen anders.

Het gebruik van beelden in verhalen kan je goed inzetten. Een verteller prikkelt de verbeelding van zijn luisteraars met zijn of haar taal, stem en lichaam. De luisteraar laat zich meevoeren op de golven van de verbeelding en fantasie van de verteller en krijgt op die manier zijn eigen beelden bij het verhaal, en geeft ook zelf invulling aan die dingen die niet worden gezegd. En zo creëert iedereen een eigen ‘film’ bij hetzelfde verhaal.

Verhalen zijn goed voor het stimuleren van de fantasie en kunnen goed gekoppeld worden aan kerndoelen van verschillende vakken. Juist door verhalen te gebruiken in het onderwijs onthouden kinderen de lesstof beter.

Voor kinderen en volwassen die vinden dat ze niet kunnen tekenen, zoals ik, of vinden dat ze iets anders niet kunnen…bedenk een alternatief. Ik vind het heerlijk om met woorden in de weer te zijn, dus voor mij zou de opdracht om te omschrijven hoe het monster eruit ziet, super zijn.

Uiteindelijk gaat het erom om onze fantasie te gebruiken. Hoe kan ik mooier eindigen dan met deze uitspraak van Einstein…

Hoe diep graaf jij?

Beelden in je hoofd en dan…